В Айбарском музее отметили международный день родного языка
03/07/2010 | LaRichesse
Февральнинъ 27-де Айбар (Войково) коюнде «Айбар» музейи («Ларишес» музейининъ филиалы) иле ерли меджлиснинъ тешеббюсинен халкъымызнынъ улу эвляды Н.Челебиджиханнынъ хатырасына ве Халкъара ана тили кунюне багъышлангъан бир тедбир кечирильди. Бу тедбирде КъМПУ-нинъ эдебият кафедрасынынъ уйкен оджасы Нариман Абдульваап, Бутюндюнья къырымтатар конгресси (БКъК) азасы Ревзие ханум Аметшаева, кой сакинлери ве мектеп талебелери Шефикъа Умерова иле Розалия Сафина иштирак эттилер.
Тедбир Миллий гимннен башланды. Н.Челебиджиханнынъ «Ант эткенмен» шиири сеслендирильди, муэллифнинъ рухуна кой имамы Мудессир агъа Таифнинъ тарафындан дуа окъулды. Нариман Абдульваап Н.Челебиджиханнынъ аяты ве фаалиетине, онынъ халкъымызнынъ тарихында туткъан ерине ве эдебияткъа къошкъан иссесине даир тафсилятлы ве кениш бир малюмат берди. Озь чыкъышында о, айрыджа, къырымтатарларнынъ къараманий кечмиши ве бутюн дюнья тарихында биле из къалдыраджакъ хызметлери устюнде де токъталды. Оджанынъ сёзюнден сонъ 10-унджы сыныф талебеси Сафина Розалия Н. Челебиджиханнынъ «Савлыкънен къал, татарлыкъ!» адлы шиирини окъуды.
Бундан сонъ, чыкъышта Музейнинъ директоры Саид Болтабоев булунып, кой сакинлерини Халкъара ана тилининъ къайд этилюв тарихынен таныштырды. Онынъ чыкъышындан сонъ, эр кеснинъ иштираги иле ана тилимизнинъ вазиети музакере этильди. Бу музакере вакътында Ларишес музейининъ мудири Гуливер-бей Алтыннынъ Францияда къырымтатар тили иле алякъалы араштырып чыкъаргъан базы бир тарихий бильгилери сеслендирильди. Бу гъает къыйметли бильгилерге коре, 1795 сенеси Парижде Франция парламентининъ къарары иле шаркъ медениетлери иле тиллерини огренмек макъсады иле бир Университет ачылгъан эди. Бу Университетте бутюн шаркъ тиллеринден ялынъыз беш тиль огренилип башлагъан эди. Бу беш тиль, сырасы иле, арап, тюрк, къырымтатар, иран ве малай тиллери эди. Къырымтатар тили о заманки Франция ичюн, иште, о къадар муим эди! Бу малюмат ана тилимиз насыл бир юксек севиеде къулланылгъаныны исбатлай.
Бунынъ иле берабер, субет сырасында Гуливер-бей Алтыннынъ «Авдет» (№ 7 23 февраль 2010 с.) газетинде басылгъан макъалеси узеринде де бир музакере олып кечти. Анъылгъан макъаледе Гуливер-бей Къырым Мухтар Джумхуриетининъ Анаясасында тилимизге даир базы бир къанунларгъа дикъкъат чекмектедир. Бу къанунларгъа коре, къырымтатарларнынъ, паспорт, эмек дефтери, тасиль дипломы ве дигер весикаъларны къырымтатарджа да алмакъ акъкълары бар экен. Гуливер-бей, макъалесинде, иште, бу къанунларадан файдаланмагъа чагъыра.
Керчектен де, бизим бойле акъ-укъукъларымыз бар экен, олар иле файдаланмагъанымыз чокъ мантыкъсыз корюне. Бу къанунларны аятта керчеклештирмек бизим къолумызда дегильми экен, аджеба?
Бу бильгилерден сонъ, кой сакинлери арасында къырымтатар тилининъ бугуньки вазиетинен багълы субет даа да зияде джанланды. Субетнинъ иштиракчилери озь дерд ве къасеветлеринен пайлаштылар, тилимизнинъ келеджеги иле алякъалы бутюн керекли къарарларнынъ аджеле алынмасы иле багълы фикирлерини бильдирдилер. Ерли меджлиснинъ реиси Алиумеров Насибулла тиль иле алякъалы меселелерде дин джемиетинен бераберликте рекомендацион къарарлар къабул этеджеклерини бильдирди. Ана тилимизни сакълап къалув ве инкишаф эттирюв ишинде, бутюн бар олгъан къанунларнен, силяланып, озь тувгъан тилимизни джанландырмакъ ичюн арекет этмелимиз! Аталарымыз нафиле айтмагъанлар:
«Бирлешкен бинъни йыкъар»,
«Халкънынъ кучю – ель кучю, сель кучю»,
«Джемаатнен атылгъан таш узакъ тюшер».
Субетнинъ экинджи къысмында дегерли оджа Ревзие Аметшаева шимдики земаневий техник васталары иле диаспорадаки вадандашларымызгъа ана тили насыл этип огретильгенини икяе этти. Ондан сонъ, кой имамы Зулькефиль агъа (Таиф Мудессир) музейнинъ фондуна Къырымдан гъурбетликке кетип, сонъра кене де Ватанымызгъа къайтып кельген базы бир савут эшьяларыны багъышлады. «Айбар» музейи адындан онъа буюктен-буюк миннетдарлыкъ бильдирильди, Аллах-Тааля разы олсун!
Тедбирнинъ сонъунда, Айбар коюнинъ урьметли къартлары телевизион камерасы огюнде озь догъгъан койлери, балалыкъ йыллары ве сюргюнликке даир хатыралары иле пайлаштылар. Музейнинъ хадимлери бутюн бу хатырлавларны айры-айры язып алмакъ къарарыны алдылар.
Ларишес матбуат хызмети
Тедбир Миллий гимннен башланды. Н.Челебиджиханнынъ «Ант эткенмен» шиири сеслендирильди, муэллифнинъ рухуна кой имамы Мудессир агъа Таифнинъ тарафындан дуа окъулды. Нариман Абдульваап Н.Челебиджиханнынъ аяты ве фаалиетине, онынъ халкъымызнынъ тарихында туткъан ерине ве эдебияткъа къошкъан иссесине даир тафсилятлы ве кениш бир малюмат берди. Озь чыкъышында о, айрыджа, къырымтатарларнынъ къараманий кечмиши ве бутюн дюнья тарихында биле из къалдыраджакъ хызметлери устюнде де токъталды. Оджанынъ сёзюнден сонъ 10-унджы сыныф талебеси Сафина Розалия Н. Челебиджиханнынъ «Савлыкънен къал, татарлыкъ!» адлы шиирини окъуды.
Бундан сонъ, чыкъышта Музейнинъ директоры Саид Болтабоев булунып, кой сакинлерини Халкъара ана тилининъ къайд этилюв тарихынен таныштырды. Онынъ чыкъышындан сонъ, эр кеснинъ иштираги иле ана тилимизнинъ вазиети музакере этильди. Бу музакере вакътында Ларишес музейининъ мудири Гуливер-бей Алтыннынъ Францияда къырымтатар тили иле алякъалы араштырып чыкъаргъан базы бир тарихий бильгилери сеслендирильди. Бу гъает къыйметли бильгилерге коре, 1795 сенеси Парижде Франция парламентининъ къарары иле шаркъ медениетлери иле тиллерини огренмек макъсады иле бир Университет ачылгъан эди. Бу Университетте бутюн шаркъ тиллеринден ялынъыз беш тиль огренилип башлагъан эди. Бу беш тиль, сырасы иле, арап, тюрк, къырымтатар, иран ве малай тиллери эди. Къырымтатар тили о заманки Франция ичюн, иште, о къадар муим эди! Бу малюмат ана тилимиз насыл бир юксек севиеде къулланылгъаныны исбатлай.
Бунынъ иле берабер, субет сырасында Гуливер-бей Алтыннынъ «Авдет» (№ 7 23 февраль 2010 с.) газетинде басылгъан макъалеси узеринде де бир музакере олып кечти. Анъылгъан макъаледе Гуливер-бей Къырым Мухтар Джумхуриетининъ Анаясасында тилимизге даир базы бир къанунларгъа дикъкъат чекмектедир. Бу къанунларгъа коре, къырымтатарларнынъ, паспорт, эмек дефтери, тасиль дипломы ве дигер весикаъларны къырымтатарджа да алмакъ акъкълары бар экен. Гуливер-бей, макъалесинде, иште, бу къанунларадан файдаланмагъа чагъыра.
Керчектен де, бизим бойле акъ-укъукъларымыз бар экен, олар иле файдаланмагъанымыз чокъ мантыкъсыз корюне. Бу къанунларны аятта керчеклештирмек бизим къолумызда дегильми экен, аджеба?
Бу бильгилерден сонъ, кой сакинлери арасында къырымтатар тилининъ бугуньки вазиетинен багълы субет даа да зияде джанланды. Субетнинъ иштиракчилери озь дерд ве къасеветлеринен пайлаштылар, тилимизнинъ келеджеги иле алякъалы бутюн керекли къарарларнынъ аджеле алынмасы иле багълы фикирлерини бильдирдилер. Ерли меджлиснинъ реиси Алиумеров Насибулла тиль иле алякъалы меселелерде дин джемиетинен бераберликте рекомендацион къарарлар къабул этеджеклерини бильдирди. Ана тилимизни сакълап къалув ве инкишаф эттирюв ишинде, бутюн бар олгъан къанунларнен, силяланып, озь тувгъан тилимизни джанландырмакъ ичюн арекет этмелимиз! Аталарымыз нафиле айтмагъанлар:
«Бирлешкен бинъни йыкъар»,
«Халкънынъ кучю – ель кучю, сель кучю»,
«Джемаатнен атылгъан таш узакъ тюшер».
Субетнинъ экинджи къысмында дегерли оджа Ревзие Аметшаева шимдики земаневий техник васталары иле диаспорадаки вадандашларымызгъа ана тили насыл этип огретильгенини икяе этти. Ондан сонъ, кой имамы Зулькефиль агъа (Таиф Мудессир) музейнинъ фондуна Къырымдан гъурбетликке кетип, сонъра кене де Ватанымызгъа къайтып кельген базы бир савут эшьяларыны багъышлады. «Айбар» музейи адындан онъа буюктен-буюк миннетдарлыкъ бильдирильди, Аллах-Тааля разы олсун!
Тедбирнинъ сонъунда, Айбар коюнинъ урьметли къартлары телевизион камерасы огюнде озь догъгъан койлери, балалыкъ йыллары ве сюргюнликке даир хатыралары иле пайлаштылар. Музейнинъ хадимлери бутюн бу хатырлавларны айры-айры язып алмакъ къарарыны алдылар.
Ларишес матбуат хызмети